Articles for 25.12.2018 » page 3

УИХ хуралдаагүйгээс болж үүссэн, үүсэх сөрөг үр дагаврууд

Posted By: adminon: May 19, 2014In: DesignNo Comments

{short-story limit="150"}... Дэлгэрэнгүй

УИХ хуралдаагүйгээс болж үүссэн, үүсэх сөрөг үр дагаврууд

Author: batdorj on 2018/12/25, 09:53 [rating-type-1]

[/rating-type-1] [rating-type-2]

[rating-plus][/rating-plus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5

[/rating-type-2] [rating-type-3]

[rating-minus][/rating-minus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
[rating-plus][/rating-plus]

[/rating-type-3]

Манай улс байнгын ажиллагаатай парламентын тогтолцоонд шилжээд 28 жил болж байна. Байнгын ажиллагаатай парламент үйл ажиллагаа явуулж эхэлснээс хойш хууль тогтоох дээд байгууллага УИХ жилд хоёр удаа чуулж улс орны өмнө тулгамдсан асуудлыг хэлэлцэн шийдвэрлэсээр ирсэн. Гэвч сүүлийн үед УИХ байнгын ажиллагаатай гэдэг агуулгаасаа зөрж эхэллээ.

Тодруулбал, сүүлийн нэг сар гаруйн хугацаанд УИХ-ын ажил гацав. Улс төрийн нөхцөл байдал хэдий болтол тодорхойгүй, гацсан байдалтай байхыг хэлж мэдэх хүн алга. МАН-д үүссэн хагарал удаан хугацаанд үргэлжилснээр парламентын үйл ажиллагаанд сөргөөр нөлөөлж УИХ өөрөө баталсан хуулиудаа зөрчиж байна. Тодруулбал, Байнгын хороо, чуулганы нэгдсэн хуралдааныг ирцээр бойкотолж хуралдуулахгүй гацааж байгаагаас хууль тогтоох дээд байгууллага автоматаар хууль зөрчиж эхэллээ.

УИХ Засгийн газрын тухай хуулийн 21 дүгээр зүйлийн хоёр дахь заалтыг зөрчжээ. Засгийн газрын тухай хуулийн 21.2-т “Ерөнхий сайд, Засгийн газрын гишүүн хуульд заасан үндэслэлээр албан тушаалаас огцорсон, чөлөөлөгдсөн, түүнчлэн нас нөхчсөн тохиолдолд түүний бүрэн эрх хугацаанаас өмнө дуусгавар болно. Ийнхүү Ерөнхий сайд, Засгийн газрын гишүүн орон гарсан тохиолдолд Улсын Их Хурал 30 хоногийн дотор түүнийг нөхөн томилно. Нөхөн томилогдсон гишүүний бүрэн эрхийн хугацаа нь тухайн Засгийн газрын бүрэн эрхийн үлдсэн хугацаатай адил байна” гэж заажээ. Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн сайд Б.Батзоригийг өнгөрсөн арваннэгдүгээр сарын 6-нд өөрийнх нь хүсэлтээр албан тушаалаас нь чөлөөлсөн. Түүний оронд УИХ-ын гишүүн Ч.Улааныг нэр дэвшүүлснийг Байнгын хороо дэмжсэн хэдий ч өнөөдрийг хүртэл эцэслэн томилоогүй байна. Товчхондоо түүнийг хуульд заасан 30 хоногийн хугацаанд томилж чадсангүй.

УИХ дээрх байдлаар Засгийн газрын тухай хуулийг зөрчсөнөөс гадна өнгөрсөн долоо хоног УИХ-ын дэгийн тухай хуулиа зөрчлөө. Тус хуулийн хуулийн 321.2-т “Цэцийн тогтоолыг чуулганы үеэр хүлээн авсан бол ажлын 15 өдрийн дотор, чуулганы чөлөөт цагт хүлээн авсан бол ээлжит болон ээлжит бус чуулган эхэлснээс хойш ажлын 15 өдрийн дотор холбогдох Байнгын хороо энэ хуулийн 321.1-д заасан хууль, УИХ-ын бусад шийдвэрт нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай төслийг боловсруулж, нэгдсэн хуралдаанд оруулах бөгөөд уг төслийн талаар Засгийн газар, холбогдох бусад байгууллагаас санал авахыг шаардахгүй” гэсэн заалт бий. Энэхүү заалтыг эшлэхийн учир нь УИХ хуулийн энэ хугацаанд шахагдаж эхэллээ. Үндсэн хуулийн цэц 42 дугаар тойрогт нөхөн сонгууль явуулах УИХ-ын тогтоолыг Их суудлын хуралдаанаараа эцэслэн шийдвэрлэсэн тухай тогтоолоо энэ сарын 3-нд УИХ-д хүлээлгэн өгсөн юм. Дээрх хуулийн дагуу УИХ-ын Төрийн байгуулалтын байнгын хороо Цэцийн тогтоолыг хүлээж авснаасаа хойш ажлын 15 хоногийн дотор Сонгуулийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах төслөө боловсруулж чуулганы хуралдаанд оруулах ёстой байлаа. Гэвч хуульд заасан ажлын 15 хоногийн хугацаа өнгөрсөн долоо хоногт дуусч УИХ дэгийн тухай хуулиа зөрчлөө.

УИХ-ын үйл ажиллагаа гацаанд орсон энэ үед хэлэлцэн шийдвэрлэх тодорхой хугацаатай асуудлууд шийдлээ хүлээж байна. Тухайлбал, тусгай зөвшөөрөлтэйгөөр алт олборлож буй аж ахуйн нэгжүүд ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрт 2.5 хувийн татвар төлөх тухай Ашигт малтмалын тухай хуулийн заалтын хэрэгжилт 2019 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс зогсох гэж байна. Хэдхэн хоногийн дараа энэхүү хуулийн үйлчлэл хүчин төгөлдөр бус болох гэж байгаатай холбогдуулан Засгийн газраас Ашигт малтмалын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах хуулийн төслийг УИХ-д өргөн барьсан. Уг хуулийн төслийн агуулга нь алтны 2.5 хувийн татварыг цаашид үргэлжлүүлэх юм. Хуулийн төслийг өнгөрсөн долоо хоногт Эдийн засгийн байнгын хорооны хуралдаанаар хэлэлцэн дэмжсэн. Гэвч УИХ дахь МАН-ын бүлэг уг төслийг хэлэлцээд дэмжихгүй байх шийдвэр гаргаад байгаа юм. Хэрэв энэ байдал үргэлжилсээр шинэ онтой золговол алтны салбарт эрсдэл бий болно. 2014 онд Ашигт малтмалын тухай хуульд өөрчлөлт оруулж алтны татварыг 2.5 хувь болгосноор хууль бусаар хил гаргах алтны хэмжээ буурч, Монголбанкинд тушаах алтны хэмжээ нэмэгдсэн.

Уг заалт хэрэгжиж эхэлсэн таван жилийн хугацаанд банкинд тушаасан алтны хэмжээ 12-20 тонн болон өсч гадаад валютын нөөцийг нэмэгдүүлжээ. Энэ оны тухайд л гэхэд Монголбанк 21 тонн алт худалдаж авсан байна. Хэрэв оноос өмнө хуульдаа өөрчлөлт оруулж 2.5 хувийн татварын үйлчлэлийг сунгахгүй бол ямар эрсдэл үүсч болохыг Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн сайд Д.Сумъяабазар онцолсон юм. Тэрээр “Энэ ондоо багтаад хуулийнхаа үйлчлэлийг сунгах шаардлагатай байгаа учраас салбарын сайдын хувьд хуульд өөрчлөлт оруулах саналаа УИХ-д өргөн барьсан. Одоо хэлэлцэх эсэх шатандаа явж байгаа. Хэрэв оноос өмнө хуульд өөрчлөлт оруулж амжихгүй бол алтны татвар шууд автоматаар таван хувь болно. Дээрээс нь өсөн нэмэгдэх роялти татвар гэж бий. Одоогийн байдлаар алтны ханш 1234 ам.доллар байна. 1200 ам.доллараас дээш байгаа тохиолдолд өсөн нэмэгдэх роялти татвар дөрвөн хувиар нэмэгдэж нийтдээ есөн хувьд хүрнэ гэсэн болгоомжлол байна. БНХАУ-ын алтны татвар таван хувь байгаа. Тиймээс бид алтны татвараа үүнээс доош хэмжээнд байлгаж байж Монголбанкинд тушаах алтны хэмжээг нэмэгдүүлнэ. Хил гаалийн хяналтаа сайжруулаагүй байж алтны татвараа нэмбэл бид өмнөх үеийн эрсдэлээ дахин үүрч, олборлосон алтаа хууль бусаар алдаад дуусна. Татвараас зугтах зорилгоор хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн болгоод гаргахад л урсаад өнгөрнө. Тиймээс Монгол Улсаас олборлосон алтаа Монголбанкинд тушаах ёстой гэсэн бодлого баримталж байгаа” гэлээ.

Д.Сумъяабазар сайдын хэлж байгаачлан УИХ оноос өмнө Ашигт малтмалын тухай хуульд өөрчлөлт оруулахгүй бол Монгол Улс олборлосон алтаа хууль бусаар алдаж, тэр хэмжээгээр валютын нөөц нэмэгдэхгүй байх сөрөг үр дагавар бий болох нь ээ.

Бас нэг эрсдэл бол энэ УИХ шинэчлэн найруулж баталсан Төрийн албаны тухай хуулиа хэрэгжүүлж чадахгүй болох. Учир нь, төрийн албанд томоохон өөрчлөлт авч ирэх уг хуулийг 2019 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс улс орон даяр мөрдөж эхэлнэ. Гэвч энэ хуулийг хэрэгжүүлэхэл журмууд батлагдаж дуусаагүй байна. Хуулиа жилийн өмнө баталсан хэдий ч аливаа юмыг тулгаж байж хийдэг монгол зангаараа Төрийн албаны зөвлөл өнгөрсөн сарын 17-нд зургаан журам батлуулахаар 59 хуудас материалыг УИХ-д илгээсэн юм. УИХ-ын үйл ажиллагаа нэгэнт гацчихаад байсан үед өргөн барьсан гэсэн үг. Уг журмуудыг нь Байнгын хороогоор л хэлэлцээд байна. Уг нь хуулиа хэрэгжүүлэхээс өмнө буюу энэ ондоо багтааж тухайн журмуудыг нь баталах ёстой. Гэвч одоо үүссэн нөхцөл байдлаас болоод шинэчлэн найруулж баталсан Төрийн албаны тухай хуулийг хэрэгжүүлэх боломжгүйгээр 2019 онтой золгох эрсдэл үүсэхээр байна.

Энэ долоо хоног бол 2018 оны хамгийн сүүлийн өдрүүд. Энэ долоо хоногт л УИХ хуралдаж Ашигт малтмалын тухай хуульд өөрчлөлт оруулахгүй бол алтны татвар автоматаар нэмэгдэж есөн хувьд хүрнэ. Мөн төрийн албаны эрх зүйн байдал тодорхой бус болох нь. Тиймээс УИХ үйл ажиллагаагаа хэвийн болгож сөрөг үр дагавар үүсэхээс эртхэн сэргийлэх шаардлагатай юм. УИХ хууль зөрчихөө болих гэхээс илүүтэй УИХ, Засгийн газрын гишүүд хуралдаа сууж хууль тогтоох дээд байгууллагаар хууль зөрчүүлэхээ болих шаардлагатайг дээрх эрсдэлүүд анхааруулж байна.

С.Шийлэгтөмөр

More 244 0

Category: Улс төр

Улаанбаатар хотын асуудлыг яаралтай шийдэхгүй бол удахгүй гамшгийн бүс болох нь

Posted By: adminon: May 19, 2014In: DesignNo Comments

{short-story limit="150"}... Дэлгэрэнгүй

Улаанбаатар хотын асуудлыг яаралтай шийдэхгүй бол удахгүй гамшгийн бүс болох нь

Author: batdorj on 2018/12/25, 09:41 [rating-type-1]

[/rating-type-1] [rating-type-2]

[rating-plus][/rating-plus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5

[/rating-type-2] [rating-type-3]

[rating-minus][/rating-minus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
[rating-plus][/rating-plus]

[/rating-type-3]

Олон жилийн өмнөөс Улаанбаатар хот ачааллаа дийлэхээ больсныг дээр дооргүй ярьж эхэлснийг бид бүгдээрээ мэднэ. Хүн амын хэт их төвлөрөл, хөдөөнөөс хот руу урсах энэ их нүүдэл, утааны гамшигт асуудал, хөрсний бохирдол, замын түгжрэл зэрэг нь нийслэл Улаанбаатар хот ачааллаа нэгэнтээ дийлэхээ больсны шинж тэмдэг юм. Энэ асуудал дээр үе үеийн нийслэлийн засаг дарга нар анхаарлаа хандуулж тодорхой шийдэл эрж хайхыг оролдож ирсэн ч өдгөө энэ тал дээр ямарваа нэгэн тодорхой шийдвэрт хүрсэн нь үгүй. Өнөөдөр нийслэл хот маань хүн ам хэт их төвлөрсөн, замын түгжрээ ихтэй, өвөлдөө утаатай, ард иргэд нь үүнээсээ болж бухимдсан тийм нэгэн замбараагүй хот болжээ,

Ямар сайндаа л гадаадын иргэд Монгол улс 3 сая гаруй иргэнтэй, тэдгээрийн дийлэнх нь нийслэл хотдоо оршин суудаг гэхийг сонсоод гайхаж суухав. Улаанбаатар хотын энэ асуудал саяхны асуудал биш, аль 90-д оны ардчиллын үеэс эхлэлтэй болохыг хэн бүхэн мэддэг ч өнөөг хүртэл дорвитой шийдэж чадалгүй өнөөдөртэй золгосон. Уул нь хот төлөвлөлт гэдэг бол жирийн нэг ухаан муутай хүмүүсийн хийдэг ажил биш гэдэг нь хэнд ч ойлгомжтой бөгөөд анхнаасаа мэргэжлийн бус хүмүүсээр нийслэлээ удирдуулж ирсний балгийг өдгөө бид бүхэн амсч сууна. Хэдэн сарын өмнө нийслэлийн засаг дарга маань хотын замын түгжрэлийг бууруулахын тулд нийслэлийн төв замаар зүүн гар тийш эргэхийг хориглох шийдвэрийг гаргаж жирийн иргэдийг баахан бухимдуулсан.

Энэ нь үнэн хэрэгтээ аргаа барсан хэрэг байсан бөгөөд уг шийдвэр төд удалгүй олон түмний зүгээс хүчтэй эсэргүүцэлтэй тулгаран биеллээ олохгүй нь тодорхой болж, хуучин хэвэндээ орсныг хэн бүхэн сайн санаж байгаа байх. Өнөөгийн Улаанбаатар хотод тулгамдаж байгаа олон асуудлуудын захын нэг жишээг дурдахад ийм байна. Анхнаасаа хаана оршин суух газраа Монгол улсын иргэн чөлөөтэй сонгох эрхтэй гэдэг Үндсэн хуулийн заалт хэрэгжиж эхэлсэн тэр үеэс хойш энэ бүх тулгамдсан асуудал үүсч эхэлсэн болохоор өнөөдөр энэ байдалтайгаа эвлэрээд цаашид ямар зохицуулалт хийх вэ гэдгээ бодох хэрэгтэй болж байна. Хотын дарга анх ажлаа аваад олон түмэнд буянтай нэг томоохон ажил эхлүүлсэн нь автомашины захуудыг хотын зах руу шилжүүлэн нүүлгэх шийдвэр гаргасан.

Энэ нь ч яахын аргагүй зөв шийдвэр юм. Уг шийдвэр бол нийслэл хотоо аврах олон гарц шийдлүүдийн нэг байсан бөгөөд цаашдаа энэ мэтчилэн дорвитой шийдвэрүүдийг гаргаж байж гэмээнэ хот маань цэцэглэн хөгжих ёстой. Нийслэлийн хүн амын хэт их бөөгнөрлийг сааруулах дараагийн нэг алхам нь өдгөө Улаанбаатар хотын нийгмийн өмнө тулгамдаж буй ажилгүйдэл, ядуурал, архидалт, золбин тэнэмэл амьдралийн гол эх үүсвэр болж буй энэ их захуудыг хотоос гаргах шаардлага зүй ёсоор урган гарч ирж байна. Зах гэснээс Улаанбаатар хотод ийм олон зах, худалдааны төвүүд байх хэрэгцээ шаардлага байна уу гэсэн асуулт гарч ирж байна.

Нийслэлд өдгөө 8 томоохон хүнс, барааны зах ажиллаж байгаагаас гадна арьс шир болон техникийн захууд төвлөрсөн байдаг. Тэдгээр зах, худалдааны төвүүд урд хөршөөс орж ирсэн элдэв янзын хэрэгтэй хэрэггүй бараануудыг ард иргэддээ шахаж суудаг гэхэд огтхон ч хилсдэхгүй. Тэр тусмаа өнөөдөр Монгол улс Хятадын түүхий эдийн хавсарга болсон төдийгүй тэдний жирийн нэг барааны лангуу мэт улс болон хувирсныг төр засаг эрх биш нэгийг бодох цаг болсон. Яг үнэндээ бол өнөөгийн Монголын эрх баригчид ард түмнээ нийслэл рүү нүүн шилжих механизм руу өөрсдөө татан оруулж байгааг хэлэх ёстой гэж бодож байна. Үүнээс гарах үр дагавар нь манай улсад маш ноцтой байдлаар эргэх бөгөөд хэрвээ төр засаг энэ асуудал дээр анхаарлаа хандуулахгүй бол хэзээ нэгэн цагт хор уршгийг нь амсах нь тодорхой. Байдал нэгэнт ийм байгаа болохоор хөдөө орон нутгаас нийслэл хот руу урсах энэ их шилжилт хөдөлгөөнийг зогсоохын тулд Нийслэлийн эрх зүйн байдлын тухай хуулийг яаралтай шинэчлэн батлах шаардлагатай байна.

Ер нь аль ч улс орны нийслэл хотын удирдлага хотынхоо цахилгаан, усан хангамжийн асуудлыг сайтар бодож төлөвлөж байж хотоо тэлэх эсэхээ шийддэг нийтлэг зарчим байдаг. Харамсалтай нь энэ зарчим манай улсад алдагдаад олон жилийн нүүр үзэж байна. Тийм учраас дээр дурдсан эрх зүйн байдлын тухай хуулийг яаралтай дахин шинэчлэн баталж, аймгийн төвүүдийг жижиг хот болгох эсвэл удахгүй байгуулагдахаар яригдаж буй Сайншандын аж үйлдвэрийн парк зэрэг газруудад хотын иргэдийн тал хувийг нүүлгэн шилжүүлбэл оновчтой шийдэл болох болно.

Хэрэв зээ улсынхаа нийслэлийн ирээдүйн хувь заяаг бодож л байгаа юм бол өнөөгийн хотын удирдлагууд иймэрхүү зоригтой шийдвэрүүдийг яаралтай гаргах нь зүйтэй. Тэгэхгүй аваас жилийн жилд өнөөх гамшиг болсон утааныхаа асуудлыг яриастай, замын түгжрэл болон бусад тулгамдсан асуудлуудтайгаа мөнхөд зууралдсаар байх болно гэдгийг сануулах үүднээс энэхүү нийтлэлийг бичлээ.

Ж.Батдорж

More 213 0

Category: Онцлох мэдээ

Дөрвөн сая долларын асуудал эзэнгүй хэрэг болоод дуусах вий

Posted By: adminon: May 19, 2014In: DesignNo Comments

{short-story limit="150"}... Дэлгэрэнгүй

Дөрвөн сая долларын асуудал эзэнгүй хэрэг болоод дуусах вий

Author: munkhbat on 2018/12/25, 09:34 [rating-type-1]

[/rating-type-1] [rating-type-2]

[rating-plus][/rating-plus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5

[/rating-type-2] [rating-type-3]

[rating-minus][/rating-minus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
[rating-plus][/rating-plus]

[/rating-type-3]

Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд асан Д.Дорлигжав, “Алтан Дорнод Монгол”-ын захирал Т.Ганболд нар дөрвөн сая ам.долларын асуудлаар бие биенээ хуулийн байгууллагад “дуудчихаад” байна. Д.Дорлигжав сүүлд өгсөн ярилцлагадаа “Би Т.Ганболдтой нэг ч удаа уулзаагүй. Намайг прокурор байхад Т.Ганболд надтай уулзах хүсэлт удаа дараалан тавьсан. Таны сайн дүү чинь болъё гэсэн. Би хүлээж аваагүй. Ноцтой гэмт хэрэгт холбогдсон байсан юм билээ” гэсэн тайлбарыг хэлсэн. Мөн Т.Ганболдыг хууль хяналтын байгууллагад өгч хоёр гараа өргөж бууж өгтөл нь тэмцэхээр шийдсэн бөгөөд нэр төрөө дөрвөн сая ам.доллараар үнэлнэ гэсэн юм. Тэгэхээр энэ хоёр хүний дараагийн уулзах цэг нь шүүхийн байгууллага болж таараад байгаа.

Харин дөрвөн сая.ам долларын асуудлыг прокурор асан тайлбарлахдаа ОХУ-ын иргэн Паушокийн “Алтан Дорнод Монгол” компанийг түүний дүү Д.Баатар авахаар болж, хоёр сая ам.долларыг урьдчилгаа болгон шилжүүлжээ. Гэтэл “Голомт” банкны зүгээс бэлэн мөнгөөр авах хүн олдсон гэсэн бөгөөд тэр хүн нь Т.Ганболд болж таарсан. Т.Ганболд 30 сая ам.доллар барьж, Паушок дээр очоод “Алтан Дорнод Монгол” компанийг худалдаад авчихсан байна. Тэгээд тэр Д.Дорлигжавын дүүгийнх нь хоёр сая ам.долларыг буцаагаад шилжүүлсэн гэнэ. Дараа нь, Д.Баатарын “Рекат Монгол” компанийн данс руу хоёр сая ам.долларыг шилжүүлсэн байсныг тус компанийнхан хөөцөлдөөд учрыг нь тодруулахад Т.Ганболд андуураад хоёр сая доллар шилжүүлж буцааж авсан болж таарчээ. Д.Дорлигжавын хэлснээр Т.Ганболдын үзүүлээд яваад байгаа дөрвөн сая долларын баримт ийм л болж таарсан.

Тэгвэл “Алтан Дорнод Монгол”-ын захирал Т.Ганболд үүнээс өмнө хэвлэлд өгсөн ярилцлагадаа “Ерөнхий прокурор асан Дорлигжавын дүүгийн данс руу дөрван сая ам.доллар хийсэн. Тэр зүгээс маш их дарамт ирсэн учраас тэр мөнгийг шилжүүлсэн. Энэ бол хууль хяналтын байгууллагын ажиллагаанд явж байгаа асуудал. Тэр утгаараа дэлгэрэнгүй ярих боломж байхгүй” гэсэн байдаг.

Ер нь дөрвөн сая ам.доллартай холбоотой сенсаци 2014 оноос эхэлсэн байдаг. Улс төрийн тогтворгүй байдал үүсч эхлэхээр дэлгэгдээд бусад үед намждаг тийм л асуудал болсон. 2014 онд тухайн үеийн Хууль зүйн сайд асан Х.Тэмүүжин өөрийн цахим хуудастаа “Алтан дорнод Монгол” компаниас төрийн томоохон өндөр албан тушаалтанд авилгал өгсөн талаарх баримтыг дэлгэсэн. Харин тэр үед нь Д.Дорлигжав Хууль зүйн сайд болохоор УИХ-ын чуулганы хуралдаанд оролцох үедээ “Энэ бол улс төрийн зорилготой гүтгэлэг” гэж мэдэгдсэн.

Мөн тэр үед “Алтан Дорнод Монгол” компанийн тэргүүн дэд захирал асан Ч.Бямбаа, “Голомт”-ын Д.Баясгалан нар хэвлэлийн бага хурал зарлаж, “Тэр мөнгө өөр зориулалтын гүйлгээ байсан” гэдгийг хэлж байлаа. Ч.Бямбаа “Хууль зүйн сайд асан Х.Тэмүүжингийн цахим мэдээллийн хуудсаар олон нийтэд цацсан дөрвөн сая ам.долларын гүйлгээний хуулга нь “Рэкэл” компанийн данс руу Т.Ганболдын NRI компаниас шилжүүлсэн мөнгөний баримт” байсан хэмээн тайлбарлалаа. Ч.Бямбаа нь Алтандорнод компанийн тэргүүн дэд захирлаар ажиллаж байх үед С.В.Паушок компаниа зарах санал гаргасны дагуу 23 сая доллараар худалдаж авах гэрээг 2011 оны тавдугаар сарын 3-ны өдөр хийжээ. Гэрээний эхний нөхцлийн дагуу Ч.Бямбаа хоёр сая долларыг хурдан хугацаанд төлөх үүрэг авч, “Голомт” банкнаас зээлэн шууд Паушокт шилжүүлсэн байна. Ийнхүү Алтан дорнод компанийн ажлыг цааш үргэлжлүүлэх гэсэн боловч боломжгүй болж, Т.Ганболд худалдан авахаар болж, Паушоктой гэрээ байгуулан авсан байна. Ингэхдээ Ч.Бямбаагийн “Рэкэл” компанийн зүгээс Паушокт төлсөн хоёр сая ам.долларыг Т.Ганболд өөрийн эзэмшлийн NRI компанийн нэрээр түүнд буцаан төлсөн баримт нь Х.Тэмүүжингийн дэлгэсэн гүйлгээний хуулга гэж тайлбарлаж байжээ. Түүнээс нийтэд дөрвөн сая ам.долларын гүйлгээний баримт дэлгэгдсэн тухай лавлахад “Би өөрийн зүгээс зарим мөнгийг төлж байсан. Үүнийг оруулаад дөрвөн сая долларыг буцааж манай компанид төлсөн гэсэн үг. Мөн миний өөрийн зүгээс “Алтан дорнод” компанид оруулсан 280 орчим сая төгрөгийг Т.Ганболд надад буцааж төлсөн гэжээ.

Харин “Голомт банк”-ны ТУЗ-ийн дарга асан Д.Баясгалан тухайн үед ““Алтан дорнод Монгол” компани Монгол Улсад Арбитрын шүүх дээр ялагдсаны дараа монголын нэлээд томоохон 5-6 компани “Алтан дорнод Монгол” компанийг худалдаж авах асуудлыг С.В.Паушоктой шууд ба шууд бус утгаар ярьж байсан. Яагаад манайх чухал байсан гэхээр тухайн үед Алтан дорнод компани бүх лицензүүд өмч хөрөнгүүд “Голомт” банкны барьцаанд, тус банкны нэлээд том харилцагч байсан учраас заавал бидэнтэй хамтран ажиллах шаардлага тулгарсан. Бидний зүгээс “Алтан дорнод Монгол” ХХК-ийг шинээр худалдан авч байгаа эзэн “Голомт” банкны зээлийг заавал төлөх ёстой гэсэн ганцхан шаардлага тавьж байсан. Тиймээс банктай ярьж барьцааны хөрөнгө хөдөлгөх, шилжүүлэхэд бидэнтэй заавал холбогдох ёстой байсан. Ч.Бямбаа захирлын хэлсэн түрүүний гүйлгээнүүд, төлбөрийн даалгаврууд ямар замаар гарсныг бид мэдэхгүй. Эдгээр нь арилжаануудтай холбоотой гүйлгээ байсан болохоос ямар нэгэн албан тушаалтан, улстөрчтэй холбоотой гүйлгээ байгаагүй гэдгийг би хаана ч хэзээ ч зохих газар нь хэлэхэд бэлэн байгаа” хэмээн байр сууриа илэрхийлсэн байдаг.

Мөнгө мөрөө үлдээдэг гэдэг. Дөрвөн сая ам.доллар гэдэг бага мөнгө биш. Зүгээр л чив чимээгүй дараад өнгөрөх асуудал биш юм. Тэр үед Д.Дорлигжав болон Ч.Бямбаа, Д.Баясгалан нар дээрх мэдээлэлд ийн тайлбар мэдэгдлийг хийж, олон нийтийн дунд гараад байсан эргэлзээг түр намжааж байв. Харин энэ удаа дөрвөн сая.ам долларын хэрэг дээр шинэ нөхцөл байдал үүссэн. “Алтан дорнод Монгол” компанийн захирал Т.Ганболд өөрөө гарч ирээд “Улс төрийн зорилготой, төрийн өндөр албан тушаалтны дансанд дөрвөн сая ам.доллар шилжсэн” гэдгийг мэдэгдчихлээ. Одоо хуулийн байгууллага энэ асуудлаар шалгалт явуулж, дөрвөн сая ам.долларын жинхэнэ эзнийг тодруулах үлдээд байна.

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин

Т.БАТСАЙХАН

More 343 0

Category: Онцлох мэдээ

Алтны татвараа амжиж батлах уу, алдагдал хүлээх үү?

Posted By: adminon: May 19, 2014In: DesignNo Comments

{short-story limit="150"}... Дэлгэрэнгүй

Алтны татвараа амжиж батлах уу, алдагдал хүлээх үү?

Author: munkhbat on 2018/12/25, 09:26 [rating-type-1]

[/rating-type-1] [rating-type-2]

[rating-plus][/rating-plus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5

[/rating-type-2] [rating-type-3]

[rating-minus][/rating-minus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
[rating-plus][/rating-plus]

[/rating-type-3]

Алтны татвар бага байх тусам алт тушаалт нэмэгдэж, татвар өндөр байх тусам багасч гадаад валютын нөөц хэлбэлзэж буйг Монголбанкнаас хийсэн судалгаа харуулж байна. Тухайлбал, алтны татварыг 68 хувь болгосон 2006-2013 ондуудад 15.5 тоннд хүрч байсан алт 2-6.4 тонн болж багсч нэг ёсондоо Монголбанкны “Эрдэнэсийн сан”- хоосорч байжээ. Гэнэтийн ашгийн татварыг 68 хувьд хүрснээс болж 2010 онд хамгийн бага хоёрхон тонн алт төвлөрүүлсэн байх юм. Гэтэл яагаад 2006 оноос өмнө таван хувьтай байсан алтны рояалтийг гэнэт өсгөж 68 хувьд хүргэх шийдвэр гаргасан гэдгийг судлаад үзэхээр ямар ч судалгаа, тооцоолол байдаггүй тухай Төвбанкныхан хэлж буй.

Тухайн үед 68 гэсэн тоог хэн гаргаж ирсэнг ч мэдэх хүн алга. Гэтэл сүмогийн Их аварга Асашёорюү Д.Дагвадорж 2003 онд буюу 23-хан насандаа “Ёкозүно” цолонд хүрч 68 дахь Их аварга болж Монгол даяар баярлаж байсныг бэлэгдэж 68 хувийн гэнэтийн ашгийн татварыг тогтоосон гэх мэдээллийг эх сурвалжууд ярьж байв. Тухайн жилд дэлхийн зах зээлд зэсийн үнэ өсч байсантай холбоотойгоор алтны татварыг ийнхүү огцом өсгөж байжээ. Гэвч энэ нь улсдаа ямар ч ашиггүй. Харин хууль бус алтны наймаачдад өгөөш болсон гэдэг.

Монголбанк долдугаар сард 2,132 кг алт худалдан авснаар энэ оны эхнээс хойш нийтдээ 9.34 тонн алт худалдан аваад байна. Энэ нь өмнөх оны мөн үед 8.94 тонн алт авч байснаас 399 кг-аар их буюу дөрвөн хувиар өссөн үзүүлэлттэй байгаа юм. Энэ оны сүүлч гэхэд 21 тонн болохоор байна. 2018 оны арванхоёрдугаар сарын 24-ны байдлаар нэг грамм алт худалдан авах Монголбанкны дундаж үнэ 106.539 төгрөг байлаа.

Манай хууль тогтоогчид сэтгэлийн хөөрлөөр ямар ч бодлого, тооцоо судалгаагүйгээр шийдвэр гаргаж байсан нь харамсалтай. 68 хувь болгосноос болж алтны хууль бус хил давуулалт гаарч тэр нь нэг хүнд дээр төвлөрч байсан гэх мэдээлэл чуулганы танхимд саяхан сонсогдсон. Харин тухайн үед Хууль зүй дотоод хэргийн сайд Ц.Нямдорж байжээ. “ Их хямрал нүүрлэсэн тэр ондуудад 68 хувийн татвараас болж хамаг алтаа гадагш хууль бусаар алдсан” хэмээн иргэний нийгмийнхэн ч харуусан ярьдаг юм билээ. Тэгвэл өнөөдөр алтны татварыг 2.5 хувь байхаар хуульчилсан гэж УУХҮ-ийн сайд мэдэгдээд байгаа. Гэвч УИХ-ын хуралдаанаар үүнийг баталгаажуулахгүй бол ирэх оны нэгдүгээр сарын 1-нээс алтны татвар тэг болж 50-90 орчим тэрбумын алдагдалд орох эрсдэл үүснэ хэмээн УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж өнгөрсөн долоо хоногт “Ашигт малтмалын тухай” хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах хуулийн төслийг УИХ-д өргөн мэдүүлсэнтэй холбоотойгоор мэдээлэл хийхдээ дуулгасан.

Одоо хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж буй хуулиар бол энэ хуулийн заалт цааш үргэлжлэх үү, эсвэл хуулиа баталж чадахгүйгээс болж татвар нь тэг болж алдагдал орох эсэх нь УИХ-ын хурлын эрхэм гишүүдээс шалтгаалах болоод байна.Гэтэл УИХ нь хуралдахгүй улстөрийн хүнд байдалд орж гацаад байгаа энэ тохиолдолд хариуцлагыг хэн хүлээх вэ гэдэг асуудал ч гарч болзошгүй нөхцөл байдал үүссэн. Алтны рояалтитай холбоотой заалтыг 2014 онд тухайн хуульд нэмэлтээр оруулсан.

Уг нь өмнөх хуульд,/2006 оны хуульд / алт олборлогч нь алтаа тушаахдаа рояалти буюу ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрийг таван хувиар тооцож, дээр нь өсөн нэмэгдэх татварыг төлдөг байхаар заасан байсан. Өөрөөр хэлбэл, алтны ханш 1200-1300 ам.доллар, түүнээс дээш байвал дөрвөн (4.0) хувийг өсөн нэмэгдэх татвараар төлөх ёстой юм.Гэтэл тухайн үед алт тушаалт эрс буурч, хууль бусаар хил давуулах гэсэн оролдлого нэмэгдсэнтэй холбогдуулан 2014 оны нэгдүгээр сарын 24-нд УИХ-аас шийдвэр гаргаж, алт тушаахдаа 2.5 хувийн татвар төлдөг байхаар хуульчилжээ. Ингэснээр Монгол банкинд жилдээ хоёр тонн орчим алт тушаадаг байсан бол хуулийн өөрчлөлтийн дараа өнгөрсөн онд 20 тонн алт худалдаж авсан. Энэ жилийн арванхоёрдугаар сарын эхээр алт тушаалт дээрх хэмжээнд хүрч, үлдсэн хугацаанд дахин нэг тонноор нэмэгдэхээр байгааг Монголбанкны “Эрдэнэсийн сан”-гийн захирал П.Эрдэнэтуяа бататган ярьж байна.

Хуулийн энэ өөрчлөлт ирэх оны нэгдүгээр сарын 1-нийг хүртэл хүчин төгөлдөр үйлчлэх ёстой. Хэрэв алтны татварыг таван хувь болгож нэмбэл алт олборлогч компани, аж ахуйн нэгж, иргэд хуучин арга барилдаа шилжиж, татвараас зайлсхийх, алт тушаалт багасах, хууль бусаар гадагш гаргахыг завдах гээд сөрөг үр дагавар үүсч магадгүй гэсэн болгоомжлол байна. Тиймээс одоо мөрдөж байгаа хуулийн заалтыг дунд хугацаандаа гурван жилээр ч юмуу сунгах хэрэгтэй гэж Төв банк үзэж байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл Монголбанкны хувьд сүүлийн хэдэн жил тогтсон энэ жишгийг хадгалах нь зүйтэй гэсэн байр суурьтай байгаа юм. 2.5 хувийн рояалтигаар улсын төсөвт 50 тэрбум төгрөг төвлөрүүлдэг. Тэгвэл УИХ-аар ярьж байгаа шиг рояалтиг хоёр дахин нэмэгдүүлэхэд 100 тэрбум л болох юм.

Олон улсын валютын сангийн шинжээчид хэлэхдээ “Тэнгэрийн хаяанд үүл хуримтлагдаж байна. Дэлхийн эдийн засагт тодорхой хэмжээний шуурга, доргио үүсэх гээд байгаа биш үү. Иймд гадаад валютын нөөц эрсдэлгүй, хуримтлал хэвээр байх хэрэгтэй”-г сануулсаар байна. Зарим судлаач, эдийн засагчид эдийн засгийн хямралын мөчлөгийг харахад 2008 оноос хойш арван жил боллоо. Цаг хугацаагаар бол дараагийн хямралын мөч ойртсон.Иймд алт худалдан авалтыг хэвээр үргэлжлүүлэхэд татвар энэ хэвээр үргэлжлэсэн нь дээр гэж байна.

Дэлхийн банкны эдийн засагч Б.Даваадалай “Алтны татварыг одоохондоо нэмэх хэрэггүй. Харин нь өсөн нэмэгдэх татварыг тэглэх хэрэгтэй. Бусад оронд алтны татвараа таван хувиас доош оруулдаггүй. Харин манайх шиг өсөн нэмэгдэх татвар авдаггүй. Манайх таван хувь болгочихвол өсөн нэмэгдэх татвартайгаа нийлээд ес хувь болох гээд байгаа. Нөгөө талаар “Алт-2” хөтөлбөрийн нөлөөгөөр байгаль экологийн тэнцвэрт байдалд сөрөг нөлөөлөл үүсэх тул хамгаалах чиглэлд давхар анхаарах хэрэгтэй” гэж байр сууриа илэрхийлсэн юм.

Эдийн засагч Ч.Хашчулуун “Монголбанкны зүгээс дэлхийд эдийн засгийн хямралын дохио үүсэх юм бол эрсдлийг хэрхэн давах тухай бодлого байх ёстой. Гэхдээ АНУ-аас Ази руу чиглэсэн олон нийтийг хамарсан санхүүгийн хямрал маш хүчтэй доргиог дэлхийд өмнө үүсгэсэн. Үүнд нэлээн бэлтгэлтэй болж туршлага суусан учраас одоо ирэх хямралыг зөөлрүүлэн давах сургамж авсан. Тиймээс хямрал боллоо гэхэд 2008 оных шиг сүртэй болохгүй” гэлээ. Энэ бүгдийг хэлж буй нь эдийн засгийн хямрал болвол бид эрдэнэсийн сангаа л дүүрэн байлгаж түүгээрээ хямралыг давахаас өөр гарцгүй. Ямар ч байсан алтны татвараа он дуусахаас өмнө хуулиар баталгаажуулахгүй бол эрсдэл үүснэ гэдгээ салбарын сайд эрх биш мэдэж байгаа биз.

Зууны мэдээ
Ц.Мягмарбаяр

More 217 0

Category: Нийтлэл

Таван түлхүүрээр нээгддэг монгол цоож

Posted By: adminon: May 19, 2014In: DesignNo Comments

{short-story limit="150"}... Дэлгэрэнгүй

Таван түлхүүрээр нээгддэг монгол цоож

Author: munkhbat on 2018/12/25, 09:22 [rating-type-1]

[/rating-type-1] [rating-type-2]

[rating-plus][/rating-plus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5

[/rating-type-2] [rating-type-3]

[rating-minus][/rating-minus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
[rating-plus][/rating-plus]

[/rating-type-3]

1948 оны долоодугаар сарын орчимд тэр үеийн Увс аймгийн дарга, Түргэн сумын Дэлгэрмөрөн баг, Төгсбуянтын хүрээний / Харлаг/ энгийн ард Өгдэй овогтой Гүнзэнг аймагт дуудсан зар бичиг иржээ. Тэр үед аймгийн яам гэдэг газар дуудагдсан хүн барагтай эргэж ирдэггүйг мэдэх нутаг нугынхан болон Ө.Гүнзэнгийн гэр бүл айн түгшиж балмагдаж байсан гэдэг.

Дуудагдсан Ө.Гүнзэн уран дархан хүн байсан байна. Аймагт очиход тэр үеийн аймгийн дарга Ө.Гүнзэн гуайг маш хүндэтгэлтэй хүлээн авч уулзаад “Та Монголын нам төрийн нэрийн өмнөөс нэгэн том үйл бүтээж өгнө үү” гээд энэ даалгавар бол маш хариуцлагатай хандах том үйл хэрэг гэжээ.

Ингээд таныг маш сайн ур ухаан гүйлгэсэн монгол хэт хутга, тамга тэмдэг, эмээл, хязаар, цоож, түлхүүр, бурхан баримлыг дээд зэргийн ур хийцтэй хийж чаддаг уртай гэж сонссон. Та зургаан сарын дотор хэний ч санаанд нийцэх, тэгсэн атлаа монгол үндэсний онцлог шинж агуулсан хэлбэр хийц, ур сайтай нэгэн бүтээл хийж бэлдэнэ үү. Энэ бүтээлийг агуу Оросын удирдагчдад манай нам төрийн удирдагч Х.Чойбалсангаас бэлэг болгох учиртай зүйл шүү.

Таниас энэ бүтээлийг таван сарын дараа очиж авна, үнэ хөлс хангалттай өгнө гэж үүрэгдэх гуйхын завсар учирлажээ. Аймгийн яаманд дуудагдаж айж балмагдсан Гүнзэн гуай санаа амарч, юу хийхээ бодож төлөвлөн ар гэртээ харих замдаа таван түлхүүрээр нээгддэг монгол цоож хийе гэж шийдсэн гэдэг.
Нэгэнт аймгийн дарга гуйж хүссэн, нөгөө талаар орос удирдагчдад бэлэглэх маш Нандин зүйл бүтээх үүрэг авсан дархан Гүнзэн олон зүйлийн ур хийц, ухаан билэг шаардсан хэд хэдэн бүтээл хийж бэлдсэний нэг нь таван түлхүүрээр нээгддэг Монголын газрын зургийн дүрстэй цоож нь дээдэст таалагдаж агуу В.И.Сталинд бэлэглэсэн байна.

Энэ түүхэн цоожийг одоо болтол хэн ч нээж онгойлгож чадаагүй гэнэ. Цоожийн хойно 1949 Ө.Г гэсэн байх ба СанжийнБаяр ОХУ-д Элчин сайд байхад орос түүх дурсгалын музейн үзмэрээс энэ цоожийн зургийг эх загвараар нь авчирсан болно. Монгол тэр тусмаа Баруун Монголын алдарт дархан Ө.Гүнзэн агсны хийсэн оньсон хайрцаг, хэт хутга, цоож, түлхүүр, алт, мөнгөн тамгын хайрцаг, бие биедээ орж бэхлэгддэг 12 ширхэг мөнгөн аяга, эмээл, хазаар гээд Ойрадын ард түмэнд хадгалагдан үлдсэн түүхийн үнэт бүтээл нь үнэхээр гайхамшгийн ур хийц, ухаан зарж бүтээсэн урт эдэлгээтэй, чанар, өнгө, хийц сайтай өд элгийн зүйлс Увс нутгийн ахмад үеийнхэнд мөнхийн дурсгал болжхүндэтгэлтэйгээр хадгалагдаж байдаг юм.

Ганцхан баримт хэлэхэд, Гүнзэнгийн хийсэн хаалга хаагдаж, нээгдэхдээ дуу авиа гаргаж, сайхан ая эгшиг орсон гарсан хүмүүст сонсогддог байсан гэх түүхэн ам яриа өдий хүртэл хадгалагдан байна. Нууц нь тайлагдаагүй монгол цоожны нууц өдий болтол тайлагдаагүй харийн нутгийн алтан үзмэрт монгол хүний ур ухааны илтгэн лангуунд байраа эзлэн бусдын нүдийг хужирлан байгаа бяцхан түүх ийм буюу.

Ц.ЯДАМСҮРЭН

More 445 0

Category: Танин мэдэхүй

Цаг агаарын урьдчилсан мэдээ

Posted By: adminon: May 19, 2014In: DesignNo Comments

{short-story limit="150"}... Дэлгэрэнгүй

Цаг агаарын урьдчилсан мэдээ

Author: munkhbat on 2018/12/25, 09:15 [rating-type-1]

[/rating-type-1] [rating-type-2]

[rating-plus][/rating-plus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5

[/rating-type-2] [rating-type-3]

[rating-minus][/rating-minus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
[rating-plus][/rating-plus]

[/rating-type-3]

БАРУУН АЙМГУУДЫН НУТГААР: Үүлшинэ. Шөнөдөө цас орохгүй. Өдөртөө нутгийн зарим газраар бага зэргийн цас орж, явган шуурга шуурна. Салхи хойноос секундэд 6-11 метр. Увс нуурын хотгор, Завхан голын эх, Хүрэн бэлчир орчим, Идэр, Тэс голын хөндийгөөр шөнөдөө 34-39 хэм, өдөртөө 25-30 хэм, Алтайн өвөр говиор шөнөдөө 18-23 хэм, өдөртөө 9-14 хэм, бусад нутгаар шөнөдөө 22-27 хэм, өдөртөө 15-20 хэм хүйтэн байна.

ТӨВИЙН АЙМГУУДЫН НУТГААР: Үүлшинэ. Зарим газраар ялимгүй цас орж, явган шуурга шуурна. Салхи хойноос секундэд 7-12 метр. Хүйтний эрч чангарч Дархадын хотгороор шөнөдөө 33-38 хэм, өдөртөө 28-33 хэм, Хангай, Хөвсгөл, Хэнтийн уулархаг нутаг, Хараа, Ерөө, Туул, Тэрэлж голын хөндийгөөр шөнөдөө 28-33 хэм, өдөртөө 20-25 хэм, бусад нутгаар шөнөдөө 22-27 хэм, өдөртөө 17-22 хэм хүйтэн байна.

ЗҮҮН АЙМГУУДЫН НУТГААР: Үүлшинэ. Цас орохгүй. Салхи зүүн хойноос секундэд 6-11 метр, зарим газраар секундэд 13-15 метр хүрч ширүүснэ. Шөнөдөө нутгийн хойд хэсгээр 28-33 хэм, бусад нутгаар 21-26 хэм, өдөртөө бүх нутгаар 18-23 хэм хүйтэн байна.

ОТРЫН НУТАГ ХЭРЛЭНБАЯН-УЛААН ОРЧМООР: Үүлшинэ. Шөнөдөө цас орохгүй. Өдөртөө ялимгүй цас орно. Салхи баруун хойноос секундэд 6-11 метр. Шөнөдөө 32-34 хэм, өдөртөө 19-21 хэм хүйтэн байна.

ГОВИЙН АЙМГУУДЫН НУТГААР: Багавтар үүлтэй. Цас орохгүй. Салхи баруун өмнөөс хойш эргэж секундэд 6-11 метр, зарим газраар 13-15 метр хүрч ширүүснэ. Хүйтэрч Өмнөговийн нутгаар шөнөдөө 19-24 хэм, өдөртөө 11-16 хэм, бусад нутгаар шөнөдөө 24-29 хэм, өдөртөө 15-20 хэм хүйтэн байна.

УЛААНБААТАР ХОТ: Үүлшинэ. Цас орохгүй. Салхи хойноос секундэд 6-11 метр. Хүйтэрч шөнөдөө Яармаг-Сонгины орчмоор 31-33 хэм, бусад хэсгээр 28-30 хэм, өдөртөө 21-23 хэм хүйтэн байна.

2018 оны 12 дугаар сарын 26-наас 12 дугаар сарын 30-ныг хүртэлх

цаг агаарын урьдчилсан төлөв

26-нд Алтай, Хангайн уулархаг нутгаар, 27-нд Алтайн нурууны өвөр бэлээр цас орж, цасан шуурга шуурна. Бусад хугацаанд цас орохгүй. Салхи 26-нд говь, талын нутгаар секундэд 12-14 метр хүрч ширүүснэ. Хүйтний эрч эрс чангарч Увс нуур болон Дархадын хотгор, Завхан голын эх, Идэр, Тэс голын хөндийгөөр шөнөдөө 40-45 хэм, өдөртөө 32-37 хэм, Хангай, Хөвсгөл, Хэнтийн уулархаг нутаг, Хүрэн бэлчир орчим, Орхон-Сэлэнгийн сав газар, Хараа, Ерөө, Туул, Тэрэлж, Хэрлэн, Онон, Улз, Халх голын хөндийгөөр шөнөдөө 37-42 хэм, өдөртөө 26-31 хэм, говийн бүс нутгийн өмнөд хэсгээр шөнөдөө 22-27 хэм, өдөртөө 15-20 хэм, бусад нутгаар шөнөдөө 30-35 хэм, өдөртөө 23-28 хэм хүйтэн байна.

Нийтэлсэн: Цаг Уур Орчны Шинжилгээний Газар

More 166 0

Category: Мэдээ мэдээлэл

1 2 3