Articles for 14.05.2016 » www.Choibalsan.mn

"Алтаргана -2016” наадам ирэх долдугаар сарын 1-3 ны өдрүүдэд ОХУ-ын Буриад улсын нийслэл Улаан-Үдэ хотноо болох товыг хэдүйн зарлалаа. Олон улсын чанартай тус наадам энэ жил 12 дахь удаагийнх юм.

Сүүлийн жилүүдэд "Алтаргана” наадам цар хүрээгээ улам тэлж Монгол, Орос, Хятад улсад суугаа буриадууд хүрэлцэн ирж дуу хуур, ёс заншил, эрийн гурван наадмын төрлөөр өрсөлдөх болсон. Энэ удаад буриад ардын дуу, үлгэр магтаал, яруу найргийн тэмцээнээс гадна Сайхан бүсгүй шалгаруулах "Дангина” тэмцээн болно.

"Алтаргана-2016” наадмын зохион байгуулах хорооны даргаар Буриад улсын Соёлын Яамны сайд Тимур Цыбиков ажиллаж байна. Монгол Улсын Засгийн газрын тогтоолоор "Алтаргана” наадмын зохион байгуулах хороо байгуулагдаж, Улаан-Үд хотноо болох наадмын бэлтгэлдээ ороод байна.

Б.Туяа

More 403 0

Category: Онцлох мэдээ, Дорнод мэдээ

САНХҮҮГИЙН ЭРХ ЧӨЛӨӨНД ХҮРСЭН ХҮНИЙ 14 ШИНЖ

Posted By: adminon: May 19, 2014In: DesignNo Comments

{short-story limit="150"}... Дэлгэрэнгүй

САНХҮҮГИЙН ЭРХ ЧӨЛӨӨНД ХҮРСЭН ХҮНИЙ 14 ШИНЖ

Author: munkhbat on 2016/05/14, 17:33 [rating-type-1]

[/rating-type-1] [rating-type-2]

[rating-plus][/rating-plus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5

[/rating-type-2] [rating-type-3]

[rating-minus][/rating-minus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
[rating-plus][/rating-plus]

[/rating-type-3]

Санхүүгийн эрх чөлөө гэж юуг хэлэх вэ? Хүн бүрийн хувьд харилцан адилгүй боловч, амьжиргаагаа залгахад хангалттай хүрэлцэхүйц цалин, тогтмол орлого, хуримтлал, түүнчлэн орлого нь зарлагаасаа хэд дахин их байхыг хэлэх болов уу... Харин таны хувьд санхүүгийн эрх чөлөө гэж ямар байдлыг хэлэх вэ? Өөрсдийн бодлыг бидэнтэй хуваалцаж, доорх мэдээллээр өөрийгөө нэг сонжоод үзээрэй.

1. Тооцооны хуудсаа шалгадаггүй

Магадгүй ихэнх хүмүүс л дэлгүүр, үйлчилгээний газруудаар үйлчлүүлснийхээ дараа тооцооны хуудастай авсан бараа бүтээгдэхүүнийг тулгаж, зөрүүтэй үнийн дүн байгаа эсэхийг нарийн нягталдаг. Харин зарим хүмүүсийн тухайд худалдагчийн хэлсэн үнийн дүнг өгч, барааны үнэ, зөрүүнд төдийлөн ач холбогдол өгдөггүй юм. Хэрэв санхүүгийн бэрхшээлээс ангид, тэрчлэн барааны үнэ, зөрүү тийм ч чухал биш, асуудалгүй бол та өөрийгөө санхүүгийн эрх чөлөөнд хүрсэн хэмээн ойлгож болох нь ээ...

2. Ажлаа алдахаас айдаггүй

Ажил амьдралаа залгуулах, хамгийн гол зүйл бол бидний эрхэлдэг ажил шүү дээ. Хэрвээ ажилгүй болчихвол орлогогүй, орлогогүй бол амьдрахад хэцүү болдог. Харин амьдралд тань ажил тийм ч чухал байрыг эзэлдэггүй, санхүү авдаг олон эх үүсвэр, бизнестэй бол өөрийгөө санхүүгийн эрх чөлөөнд хүрсээн хэмээн ойлгож болох гэнэ.

3. Төлбөр тушаах хугацаанаасаа хэзээ ч хоцордоггүй

Байрны мөнгө, хүүхдийн сургалтын төлбөр, интернэт зэрэг төлөх шаардлагатай зүйлсийг тогтсон хугацаанд нь багтааж төлдөг бол та өөрийгөө энэ үзүүлэлтэд дөхсөн хэмээн ойлгож болох нь. Тэрчлэн тушаах ёстой зүйлсийг хугацаанд нь төлж байх нь хувийн зохион байгуулалт, хариуцлагатай нягт холбоотой зүйлийн нэг билээ.

4. Хүмүүс таниас үргэлж, санхүүгийн бэрхшээлээс хэрхэн гарах зөвлөгөөг авдаг

Хэрвээ хэн нэгэн танд итгэдэг. Тэрчлэн өөртөө тулгарсан санхүүгийн бэрхшээлээс хэрхэн гарах талаар зөвлөгөө авч, тусламж хүсдэг бол энэ шаардлагад нийцжээ хэмээн ойлгож болох нь. Олны нүд чих, хэзээд таныг ямар байр суурьтай хүн болохыг илтгээд өгнө.

5. Өөрийн санхүүгийн байдалд сэтгэл хангалуун байдаг

Хамгийн гол нь та өөрийн санхүүгийн эх үүсвэр, одоогийн байгаа байдалдаа сэтгэл хангалуун байдаг уу гэдэг маш чухал юм. Хэрвээ амьдрал тань жигдэрсэн, илүү дутуу өр зээлгүй бол өөрийгөө санхүүгийн эрх чөлөөнд хүрсэн хэмээн ойлгож болох юм.

6. Улсад тогтмол татвар төлдөг

Маш олон хүмүүс өдгөө ажилласан цалингийнхаа тодорхой хэсгийг улсад тушааж, ирээдүйдээ хөрөнгө оруулалт хийдэг. Хэрвээ та 5-аас доошгүй жил улсад татвар төлж байгаа, авсан цалиндаа сэтгэл хангалуун байдаг бол та санхүүгийн эрх чөлөөнд хүрчээ гэсэн үг юм.

7. Ямар нэгэн баяр, хүлээн авалт зэргээс татгалздаггүй

Аливаа хүлээн авалт, баяр цэнгээн цуглаан зэрэгт явахаас татгалздаггүй. Явахгүй байсан ч тэр нь таны санхүүтэй холбоогүй бол өөрийгөө энэ жишигт аваачиж болно шүү. Маш олон залуус тогтсон орлогогүйгээсээ болоод иймэрхүү хүлээн авалт, арга хэмжээ зэргээс татгалздаг байна.

8. Хүссэн бүхнээ авч чаддаг

Дэлгүүрт орсон ч идэхийг хүссэн зүйлээ авч, гадуур найз нөхөдтэйгөө явсан ч санаа зовох зүйлгүй сайхан зугаацдаг бол та санхүүгийн эрх чөлөөнд хүрсээн гэсэн үг юм. Хүмүүс дэлгүүрт орсон ч санхүүгийн байдлаас болоод өөрийн хүссэн зүйлийг авч чадалгүй, хэрэглээгээ танаж хасдаг шүү дээ.

9. Зөвхөн хэрэгтэй зүйлдээ л мөнгө зарцуулдаг

Мэдээж мөнгөтэй байлаа гээд хаа хамаагүй зүйлд мөнгөө үрэн таран хийдэг бол тан үнэхээр үрэлгэн зантай гэсэн үг. Харин хэдий мөнгөтэй ч гэсэн авах зүйлээ нарийн нягталж, танд үнэхээр хэрэгтэй гэсэн зүйлдээ мөнгө харамладаггүй бол өөрийгөө энэ жишигт хүрсэнд тооцоорой.

10. Буяны үйлсэд харамгүй мөнгө зарцуулдаг

Та өөрийн цалингаасаа буяны байгууллага, асрамжийн газар гэхчлэн нийгмийн зорилтот бүлгүүдэд харамгүй хандив өргөдөг, түүндээ сэтгэл хангалуун байдаг. Тэрчлэн таны хандивласан мөнгө амьдралд тань хохирол учруулахуйц биш бол санхүүгийн эрх чөлөөнд хүрсний шинж юм.

11. Ирээдүйдээ санаа зовдоггүй

Цаашид яаж амьдарна аа, хүүхдүүдийн хэрэглээ, амьжиргаагаа хэрхэн хангана аа гэх мэт зүйлсэд санаагаа чилээдэггүй, өөрийн амьдралд сэтгэлд хангалуун ирээдүйдээ итгэдэг бол санхүүгийн эрх чөлөөт байдалд хэдийн хүрчээ гэсэн байна.

12. Эрүүл мэнддээ анхаардаг

Эрүүл мэндийн үзлэгт тогтмол хамрагддаг, өөрийн болоод хайртай хүмүүсийнхээ эрүүл мэндэд анхаарал тавьж, шаардлагатай арга хэмжээг авахад санхүүгийн асуудал тулгардаггүй, бол энэхүү жишигт хүрснийг илтгэнэ.

13. Хүүхдүүдийн сургалтын төлбөр, таны санааг чилээдэггүй

Хүн бүр л хүүхдэдээ санаа тавьж, ирээдүйд улс орондоо ихийг хийж бүтээх чадварлаг боловсон хүчин болгож, сайн сайхан амьдруулахыг хүсдэг. Мэдээж түүний тулд өндөр боловсролтой, чадварлаг байх хэрэгтэй шүү дээ. Үүний адил хүүхдүүдийн сургалтын төлбөрт санаагаа чилээдэггүй, хэрэглээнд нь сэтгэл өндөр байдаг бол үнэхээр азтай юм.

14. Амьдралдаа сэтгэл хангалуун байдаг

Өдөр бүрийн цаг хором, ажил амьдралдаа сэтгэл дүүрэн, аз жаргалтай байдаг бол та санхүүгийн эрх чөлөөнд хэдийн хүрсэн гэсэн үг юм. Маш олон залуус энэ мэт шалтгаанаас бухимдаж, стресстдэг шүү дээ...

More 404 0

Category: Мэдээ мэдээлэл, Эдийн засаг, Хүмүүс

Манай аймаг энэ жил 100 мянган мод тарьж, ургуулна

Posted By: adminon: May 19, 2014In: DesignNo Comments

{short-story limit="150"}... Дэлгэрэнгүй

Манай аймаг энэ жил 100 мянган мод тарьж, ургуулна

Author: munkhbat on 2016/05/14, 16:55 [rating-type-1]

[/rating-type-1] [rating-type-2]

[rating-plus][/rating-plus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5

[/rating-type-2] [rating-type-3]

[rating-minus][/rating-minus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
[rating-plus][/rating-plus]

[/rating-type-3]

Бүх нийтээр мод тарих Үндэсний өдрийг Дорнод аймагт зохион байгууллаа. Мод тарих ажлын хүрээнд Чойбалсанчууд хотынхоо 17 байршилд 15 на газарт есөн төрлийн мод тарьжээ. Дорнод аймгийнхан энэ жил 50 мянган мод тарих зорилт тавьсан байна.

Төрийн байгууллагууд Чойбалсан нисэх буудал явах зам дагуу 2015 онд хуваариар хариуцаж авсан газартаа дахин мод тарих, мөн байгууллагынхаа гадна 50 м хүртлэх нийтийн эзэмшлийн талбайд мод тарих, зүлэгжүүлэх, цэцэгжүүлэх ажлуудаа зохион байгуулсан юм.

Мод тарих өдөрт зориулж Хэрлэн сумын Засаг даргын захирамжаар ногоон байгууламжийн ажилд шаардагдах хар шороог энэ сарын 5-7-ны өдрүүдэд иргэддээ үнэ төлбөргүйгээр ковшоор ачиж өгөх шийдвэрийг гаргаж олгосон аж.

Тарьсан модоо арчилж ургуулах ажилд ч анхаарч усалж арчлах тал дээр байгууллагууд анхаарч ажиллах ба энэ тал дээр мэргэжил арга зүйн болон техник хүн хүчний туслалцааг орон нутгаас шийдвэрлэн өгөх юм.Мөн Дорнод аймаг аймагтаа тарьж ургуулах модоо өөрсдөө үржүүлж, тарьсан модоо хамгаалах талаар анхаарч байгаа ажээ.

Мод тарих өдрийн арга хэмжээ Найрамдал цэцэрлэгт хүрээлэнд Чацарганы төгөл тарьснаар эхэлсэн юм.Мод тарих ажил Чойбалсан хотоос Нисэх буудал хүртлэх замын 2 хажуу талаар зурваслан тарьсан модондоо нэмж тарих ажлаар үргэлжилж байна.

Дашрамд дурдхад өнгөрсөн жил БОНХАЖЯ-аас улсын хэмжээнд зарласан "Нэг сая мод тарьж ургуулах" Дорнод аймаг аймгуудаас тэргүүн байранд шалгарсан бол Дорнод аймгийн Хэрлэн сум буюу Чойбалсан хот тэргүүлсэн билээ. Энэ жил Дорнод аймгийнхан өнгөрсөн жилд гаргасан амжилтаа бататган ажиллах урам зоригтой байгаагийн дээр хотоо цэцэрлэгжүүлэх ажлын төлөвлөгөө бэлтгэл ажлаа базаагаад байна. Тухайлбал ой доторхи хот болох зорилтыг дэвшүүлж энэ жил нэг зуун мянган мод тарьж ургуулах юм.

More 556 0

Category: Мэдээ мэдээлэл, Чойбалсан хот редакци

Буриадууд Хятадуудыг эсэргүүцэхдээ Монголыг жишээ болгон ярив

Posted By: adminon: May 19, 2014In: DesignNo Comments

{short-story limit="150"}... Дэлгэрэнгүй

Буриадууд Хятадуудыг эсэргүүцэхдээ Монголыг жишээ болгон ярив

Author: marsbold on 2016/05/14, 16:28 [rating-type-1]

[/rating-type-1] [rating-type-2]

[rating-plus][/rating-plus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5

[/rating-type-2] [rating-type-3]

[rating-minus][/rating-minus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
[rating-plus][/rating-plus]

[/rating-type-3]

Буриадад Хятадын компаниудад газар эзэмшүүлэх гэж байгааг эсэргүүцсэн том, жижиг эсэргүүцлийн ажиллагаанууд Буриадад энд тэнд өрнөсөөр байна. Энэ үеэр Хятадуудад газар эзэмшүүлбэл газар нутаг нь ямар болж үлдэхийг зарим иргэд Новосибирскээр жишээ аван ярьж ард түмэндээ таниулан мэдүүлж, хор уршгийг нь сануулж байна. Тэд Хятадуудад газар нутгаа эзэмшүүлж, тариа, ногоогоо тариулснаас дотоодын хүчин чармайлтаа нэмэгдүүлж өөрсдөө тарьсан нь дээр хэмээн үзэж байна. Мөн "Хятадуудад газар нутгаа эзэмшүүлж, тариа, ногоо тариулбал тэдний тарьсан тариа, ногоог худалдан авдаг болно. Монголд байдал ямар байгаа билээ. Хятадын ногоог худалдан авч идэж, одоо бөөргүй болцгоож байна шүү дээ” хэмээв. Дээрээс нь Хятад ажилчдаас хамгийн муу муухай зүйл гардаг. Мансууруулах бодис, согтууруулах ундаа, биеэ үнэлэлт, хууль бус хил давуулалт цэцэглүүлсэн нийгмийн доод давхаргын хорооллуудтайгаа хамт ирж, ийм хорооллуудыг бий болгоно гэв. Ийм газруудад Оросын хууль барагтай л бол үйлчилдэггүй. Хэрвээ Буриадын эрх баригчид хөдөө аж ахуйгаа тэгж их хөгжүүлэхийг хүсээд юм бол тэд өөрсдөө гар бие оролцож болно шүү дээ” хэмээн Хятадын "түрэмгийлэл”-ийг Буриадууд хүчтэй эсэргүүцэж байна. "Одоо Буриадад юу ч хийдэггүй, авлигад идэгдсэн орон нутгийн эрх баригчдаасаа илүү Хятадуудыг мэддэг болжээ" гэсэн байна.

Төгс

More 772 0

Category: Мэдээ мэдээлэл, Шар мэдээ

Аймгийн ИТХ-д АН-аас нэр дэвших хүмүүс тэй танилц

Posted By: adminon: May 19, 2014In: DesignNo Comments

{short-story limit="150"}... Дэлгэрэнгүй

Аймгийн ИТХ-д АН-аас нэр дэвших хүмүүс тэй танилц

Author: marsbold on 2016/05/14, 16:22 [rating-type-1]

[/rating-type-1] [rating-type-2]

[rating-plus][/rating-plus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5

[/rating-type-2] [rating-type-3]

[rating-minus][/rating-minus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
[rating-plus][/rating-plus]

[/rating-type-3]

Ардчилсан намаас Дорнод аймгийн ИТХ-ын сонгуульд нэр дэвшигчдийн жагсаалтыг хүргэж байна.

Баяндун сум – Б.Батжав

Баянтүмэн сум – Б.Түмэнзаяа

Баян-Уул сум – Ж.Дорж

Булган сум – С.Итгэл

Гурванзагал сум – Ч.Дамдинсүрэн

Дашбалбар сум – Б.Түмэнжаргал

Матад сум – Ц.Пүрэвдорж

Халхгол сум – С.Батмөнх

Хөлөнбуйр сум – Ч.Эрдэнэбат

Сэргэлэн сум – А.Болдбаатар

Цагаан-Овоо сум – Г.Чулуунбаатар

Чойбалсан сум – Б.Арсланбаатар

Чулуунхороот сум – Ч.Гомбогүр

Хэрлэн сумын 1-р баг

Н.Алтаншагай

Б.Энхбаатар

Л.Энхболд

Хэрлэн сумын 2-р баг

Б.Хүрэлсүх

Г.Мөнхжаргал

Хэрлэн сумын 3-р баг

Б.Бат-Эрдэнэ

Б.Билгүүн

Хэрлэн сумын 4-р баг

Г.Болдбаатар

Т.Энхтөр

Хэрлэн сумын 5-р баг

П.Болдсайхан

Ч.Баттулга

Хэрлэн сумын 6-р баг

Л.Нарангэрэл

Б.Буяндэлгэр

Хэрлэн сумын 7-р баг

Ц.Ганбат

Д.Бүжин

Хэрлэн сумын 8-р баг

Н.Энхболд

Т.Доржоо

Хэрлэн сумын 9-р баг

С.Ганбат

Д.Ганцогт

Хэрлэн сумын 10-р баг

С.Дэлгэр

Б.Оюун-Эрдэнэ

Ж.Энхболд

More 775 0

Category: Онцлох мэдээ, Улс төр, Дорнод мэдээ

"МОНГОЛ УР ЧАДВАР-2016"-д багш Баатар шавь Мөнхжаргал нар тэргүүн байр эзлэв

Posted By: adminon: May 19, 2014In: DesignNo Comments

{short-story limit="150"}... Дэлгэрэнгүй

"МОНГОЛ УР ЧАДВАР-2016"-д багш Баатар шавь Мөнхжаргал нар тэргүүн байр эзлэв

Author: marsbold on 2016/05/14, 15:06 [rating-type-1]

[/rating-type-1] [rating-type-2]

[rating-plus][/rating-plus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5

[/rating-type-2] [rating-type-3]

[rating-minus][/rating-minus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
[rating-plus][/rating-plus]

[/rating-type-3]

Завхан аймгийн Улиастай хотын ПТК-д зохион байгуулагдсан "МОНГОЛ УР ЧАДВАР-2016" улсын уралдааны Өрөг угсрагч мэргэжлийн төрөлд манай суралцагч маань ТЭРГҮҮН байр эзэллээ. Хүч хөдөлмөр гаргаж идэвх зүтгэлтэй оролцсон суралцагчдаа баяр хүргэе.

Мөн бэлтгэсэн мэргэжлийн багшдаа баяр хүргэж эрүүл энх сайн сайхан бүхнийг хүсэн ерөөе.

More 716 0

Category: Онцлох мэдээ, Нутгийн мэдээ, БОЛОВСРОЛ

Сурагчид шалгалтын хуваариа хараарай

Posted By: adminon: May 19, 2014In: DesignNo Comments

{short-story limit="150"}... Дэлгэрэнгүй

Сурагчид шалгалтын хуваариа хараарай

Author: munkhbat on 2016/05/14, 14:57 [rating-type-1]

[/rating-type-1] [rating-type-2]

[rating-plus][/rating-plus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5

[/rating-type-2] [rating-type-3]

[rating-minus][/rating-minus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
[rating-plus][/rating-plus]

[/rating-type-3]

Ерөнхий боловсролын сургуулийн тав, ес, 12 дугаар ангийн сурагчдын шалгалтын хуваарь гарчээ. Тав, есдүгээр ангийн сурагчид суурь боловсролын төвшнөө шалгуулах бол12 дугаар ангийнхан бүрэн дунд боловсрол хэрхэн эзэмшсэнээ шалгуулах юм. Бага ангийн сурагчдаас математик, монгол хэл, байгаль шинжлэлийн хичээлээр шалгалт авах бол есдүгээр ангийнхнаас нийгмийн ухаан, математик, монгол хэлний шалгалт авах аж. Харин төгсөх ангийн сурагчдаас математик, монгол хэл, гадаад хэлний хичээлээр шалгалт авах бөгөөд мөн сонгон судалсан нэг хичээлээр шалгалт авах гэнэ.

2015-2016 оны хичээлийн жилийн улсын шалгалтын хуваар:

More 339 0

Category: Мэдээ мэдээлэл

Буйрын эмгэнэл: Бид ердөө харамсаад л өнгөрөх үү?

Posted By: adminon: May 19, 2014In: DesignNo Comments

{short-story limit="150"}... Дэлгэрэнгүй

Буйрын эмгэнэл: Бид ердөө харамсаад л өнгөрөх үү?

Author: munkhbat on 2016/05/14, 14:25 [rating-type-1]

[/rating-type-1] [rating-type-2]

[rating-plus][/rating-plus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5

[/rating-type-2] [rating-type-3]

[rating-minus][/rating-minus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
[rating-plus][/rating-plus]

[/rating-type-3]

-Буйрт эндсэн дөрвөн хүний гурав нь унаган Халх голынх бол нэг нь Баянтүмэнгээс нутгийн хүргэн болж очоод удаагүй байжээ-

Буйр нуурын эрэг дээр Загасчдын хотхон гэж 30-аад айлтай буйдхан суурин байх. Буйрын загасаар амьжиргаагаа залгуулах энэ тосгоныхон уй гашуутай байна. Одоогоос 20 хоногийн өмнө дөрвөн сайхан залуугаа усанд алдаж , өнөөдрийг болтол хоёрынх нь цогцсыг олоогүй,ар гэрийнхэн нь өдөржин нуурын эрэг сахин өнжиж байна...гэж ТВ5 телевизийн сэтгүүлч Б.Отгон газар дээрээс нь бэлтгэсэн сурвалжлагаа эхлүүлжээ.

Дорнод аймгийн Халх гол сумын нутагт эх орны зүүн хил хязгаарыг эмжин долгилох дөлгөөнхөн Буйр нуур энэ жил догшин ширүүн төрхөө харуулж, нутгийн залуусыг аван оджээ. Амьд сэрүүн байсныг нь харсан хэрнээ хорин хэдхэн настай хоёр залуугаа аварч чадаагүйдээ тэд хамгаас ихээр харамсана.

Буйрт эндсэн дөрвөн хүний гурав нь унаган Халх голынх бол нэг нь Баянтүмэнгээс нутгийн хүргэн болж очоод удаагүй байжээ. Завь хөмрөх үед живэлгүй үлдсэн ч осгож нас барсан хоёр залуугийн нэгийг Н.Болдбуйр гэдэг. Тэрбээр гэрлээд удаагүй, хүүхэд нь ойндоо ч хүрээгүй ажээ. Харин нөгөө нь Халх гол нутгийн шинэхэн хүргэн. Тэд гүн нуурын уснаас арайхийн амь гарсан ч мөсөн дээгүүр нааш цааш гүйсээр осгож нас барсныг нүдээр харсан нутгийнхны элэг эмтрэн харуусч байна.

Бид ямар ядуу юм бэ. Км хүрэхгүй зайд үхэл амьдралын заагт амь тэмцэж байгаа нэгнээ очоод авчих моторт завь бүхэл бүтэн сумын хэмжээнд нэг ширхэг ч алга. Тэнгэр газрын савслагад далайн дайтай дайвалзан цэнхэртэх гүн нуурын эрэгт аж төрж буй хүмүүст ямархан гай гамшиг тохиолдохыг урьдаас таашгүй. Жил жилийн зун, намарт хол ойрын гийчид Буйр нуурын эрэгт усны шувууд шиг чуулдаг болсоор удаж байна. Нийслэлээс л гэхэд мянган км-ийн алсад оршдог тал нутгийн сувдан нуур гадаад дотоодын аялагч, жуулчдын анхааралд хэдийнэ өртсөн. Төр засгийн тэргүүнүүд, УИХ-ын гишүүд ч ганц нэгээрээ Буйрын эрэгт зугаалсан түүх зөндөө бий. Хэлж бус хийсч ирэх аюул хэнд тохиолдохыг урьдаас таашгүй. Хэнбугайд ч тохиолдож мэдэх гамшгийг урьдчилан харах, түүнээс сэргийлэх үүрэг төрийнх, төр засгийг төлөөлөн суугаа Засаг ноёдынх баймаар. Хил хязгаар гэлгүй, хичнээн зуун бээрийг туулаад зориод очсон хүмүүсийг энх тунх буцаагаад явуулж гэмээнэ үр шим нь хэд дахин үржиж очих билээ. Амрагч, аялагч, жуулчдыг татъя гэвэл Халх голынхныг аврах завьтай болгохсон.

Бид ямар сэтгэлгүй юм бэ. Боломж байсан хэр нь залууст яаралтай тусламж үзүүлээгүй Буйрын заставынхны хүнд суртал өнөө цагт хүний мөс чанар ямар ихээр нимгэрснийг илтгэнэ бус уу. Буйрын застав Мэнэнгийн отрядад хамаардаг. Заставынхан отряддаа, отряд нь дээд газарт мэдэгдэж, эргэн хариу авах гэсээр суутал хөөрхий хоёр залуу хаврын хүйтэн салхи, хөр цасанд хайрагдан өөд болжээ. Цэргийн ангийн завь байлдааны хэрэгслийн нэг байхыг үгүйсгэхгүй. Гэвч хүний амины дайтай зөвшөөрөл гэж байх уу. Байлдааны хэрэгслээр энхийн цагт хүний амь аварлаа гээд хариуцлага хүлээлгэх байсан уу, хүлээх байлаа ч хоёрын хоёр хүний алтан амь, хоёр айлын бүтэн бүлээн амьдралын төлөө ажлаа өгсөн бол тэр заставын дарга энх цагийн баатар болох байлаа. Нуурын мандал дээр бөртийх болгоныг нүдээ чилтэл харж, эрэг сахин суугаа ар гэрийнхнийх нь царайг заставын дарга ямар нүүрээрээ харж байгаа бол доо.

Эндээс урган гарч буй бас нэгэн чухал асуудал бол хязгаар нутагт суугаа иргэдээ дэмжих, тэднийг ажил, орлоготой, амьдралын баталгаатай болгох бодлого юм. Толгойтой болгон нь хот хуу хошуурч, залуу хүн бүр дээд сургууль мөрөөддөг болсон энэ цаг үед нутагтаа аж төрөхөөр зориг шулуудан очсон цөөн хэд нь ийн эрсдээд байх юм бол зах хязгаар нутаг маань хожуул шиг хэдэн хөгшдөөс өөр хүнгүй эзгүйрэх нь. Талийгаач Болдбуйрын хүүхэд гурван сая дахь иргэний чацуутан болж, Халх голын ойролцоох Ялалт багт байр өгсөн тул талийгаач гэргий, хүүхдээ аваад нутагтаа очсон нь тэр байж. Хөөрхий залуу нутагтаа сайхан амьдрах мөрөөдлөө биелүүлж амжилгүй өөд болсон нь харамсалтай.

Өдгөө Буйрын эрэгт 16 аврагч залуус 20 дахь хоногтоо ажиллаж байна. Тэдний найм нь улсын Аврах тусгай ангийн аврагч нар, үлдсэн найм нь Дорнод аймгийн Онцгой байдлын газрын ажилтнууд. Тэдний ажиллах нөхцөлийг бүрдүүлэх, унаа машин, завины шатахуун, хоол хүнс, байраар хангах үүргийг орон нутгийн засаг захиргаа хүлээж буй юм. Одоогоор хоёр сая төгрөгийн зардал гаргаад байгаа ажээ. Харамсалтай нь усанд живсэн хоёр хүний цогцос өнөө хэр олдсонгүй. Саяхан ОБЕГ-ын дарга, Т.Бадрал газар дээр нь очиж, аврах ажиллагаатай танилцжээ. Түүнийг очдог өдөр эндсэн нэг залуугийн цогцос олдсон байна. Тиймээс аврах ажиллагааг дахин долоо хоногоор сунгахаар болжээ. Түүнээс тогтсон жишгээр бол уснаас аврах, эрэн хайх хамгийн дээд хугацаа 14 хоног байдаг гэнэ.

Буйр нуур эх орны зүүн хязгаарын усан хил гэдгийг хүн бүр мэднэ. Тиймээс олдохгүй байгаа цогцос усны урсгалаар хил давсан байх магадлалтай тул БНХАУ-ын Зүүн хошууны холбогдох албаныханд мэдэгджээ. Буйрт урьд нь хүмүүс мэр сэр энддэг ч цогцос нь олдохгүй, ор мөргүй алга болчих тохиолдол гарч байгаагүй гэнэ. Махчин загас, усны амьтад бүртгэгдээгүй болохоор нутгийнхан, тэр дундаа талийгаач нарын ар гэрийнхэн амьд сэрүүн хүрээд ирэх юм биш байгаа гэсэн горьдлого тээж, эндсэн байлаа гэхэд цогцсыг нь ч бол олоод хүний ёсоор оршуулах сан хэмээн цөхрөнгөө барж сууна.

Хайртай, дотнын хүмүүсээ харсаар байгаад алдсан тохиолдол ганц Буйрынх биш. Одоогоос дөрвөн жилийн өмнө өвлийн эхэн сард хүүгээ тэвэрсэн ижий Сэлэнгэ мөрний мөстэй хамт хил даван урссан харамсам хэрэг Сэлэнгэ аймгийн Зүүнбүрэн суманд гарч байсан. 2012 оны арванэнгдүгээр сарын 4-ний өдөр Н.Саранчимэг гэх 27 настай эмэгтэй найман сартай Г.Шинэбаяр хүүтэйгээ зургаан цаг гаруй хэн нэгнийг ирж амийг нь аврах болов уу хэмээн итгэж, найдаж хүлээсээр ОХУ руу цутгаж буй Сэлэнгэ мөрнөөр урсан хилээр гарч одсон байдаг. Хөөрхий хань нь тэднийхээ араас ус руу зүтгэсэн ч Саранчимэг "Үлдсэн гурван хүүхдээ бодоод биднийг орхиоч, хүү сэрэх гээд хашгирч болохгүй байна” хэмээн хэлээд урсан одсон сон. Өнчирч хоцорсон нялх үрсийнх нь нулимс эгшиж амжаагүй, ганцаардаж үлдсэн ханийнх нь зүрхний шарх аниагүй байхад дахиад л бид дөрвөн халуун амийг аварч амжилгүй алдлаа. Харамсмаар, халагламаар...

...Бид ердөө харамсаад л өнгөрөх үү. Харуусал хагацлын шархыг эдгээхгүйгээс хойш дахин ийм хэрэг гаргахгүйн тулд ус голд ойр нутаглаж буй аймаг, сумдыг ослын үед хэрэглэх завь, техник хэрэгсэлтэй болгочих юмсан. Гал усны гашуунд өртөж, өөд болж буй иргэд бүгд амьжиргаагаа залгуулах гэсэн хүмүүс байдаг. Талийгаач Саранчимэг нөхөр болоод айл саахалтынхантайгаа сааль сүүгээ борлуулах гэж аймгийн төв рүү явахдаа зам товчлон мөсөн дээгүүр зорчсоноос эндсэн. Харин Халх голын залуус загас барих гэж завь хөлөглөн гарсан. Халх голынхон, тэр дундаа Ялалт багийнхан Буйрын загасаараа алдартай. Тэд загасаа Сэлэнгэ, Хөвсгөлийнхөн шиг утаж биш шилэнд нөөшилж боловсруулдаг. Амт, чанар импортынхоос дутахгүй ч газрын холоос үүдэн тэрүүхэн тэндээ л брэнд болгохоос хэтрээгүй.

Амьдрах арав, таван төгрөгийн төлөө залуус амиа зольж байна. Алдаж эндэх болов уу гэж болгоомжлоод өлсөж суухгүй нь тодорхой тул амжиргаагаа залгуулах гэсэн хүмүүс дахиад л сүүгээ тээгээд Сэлэнгээ гатална, загасаа барих гэж Буйраа зорино шүү дээ. Тэднийгээ хэрхэн хамгаалах вэ, дарга нар аа. Энхийн цагт хөлс их урсгавал, дайны цагт цус бага урсана гэдэгчлэн урьдчилан сэргийлэхэд зориулсан хөрөнгө олон хүний амь нас, эрүүл мэндийг хамгаалж, ослын дараах зардлаас хамаагүй бага тусах биш үү.

Д.ЦЭЭПИЛ

Гэрэл зургийг Отгон Баасанжав

Эх сурвалж: News.mn

More 548 0

Category: Онцлох мэдээ, Нийтлэл

Нутгийн зүүн хэсгээр хур тунадас, нойтон цас орж, говь талын нутгаар салхи шуургатай байна

Posted By: adminon: May 19, 2014In: DesignNo Comments

{short-story limit="150"}... Дэлгэрэнгүй

Нутгийн зүүн хэсгээр хур тунадас, нойтон цас орж, говь талын нутгаар салхи шуургатай байна

Author: munkhbat on 2016/05/14, 14:22 [rating-type-1]

[/rating-type-1] [rating-type-2]

[rating-plus][/rating-plus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5

[/rating-type-2] [rating-type-3]

[rating-minus][/rating-minus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
[rating-plus][/rating-plus]

[/rating-type-3]

Малчид, ард иргэдэд зориулсан мэдээ: Өнөөдөр нутгийн зүүн хэсгээр хур тунадас, нойтон цас орж, говь талын нутгаар салхи шуургатай байна.

2016 оны тавдугаар сарын 14-ний 09 цагаас 21 цаг хүртэл: Нутгийн зүүн хэсгээр үүлэрхэг. Зүүн зүгийн нутгийн өмнө, говийн нутгийн зүүн хэсгээр хур тунадас, нойтон цас орно. Бусад нутгаар хур тунадас орохгүй. Салхи баруун зүгийн нутгаар зүүн өмнөөс бусад нутгаар баруун хойноос секундэд 6-11 метр, говь талын нутгаар секундэд 15-17 метр хүрч шороон болон цасан шуурга шуурна. Завхан, Төв аймгийн зүүн, Говь-Алтай, Баянхонгорын хойд, Архангайн баруун хэсгээр 7-12 хэм, Увс, Баян-Өлгий, Ховд аймгийн нутаг, Говь-Алтай, Баянхонгорын өмнөд хэсгээр 16-21 хэм, бусад нутгаар 11-16 хэм дулаан байна.

УЛААНБААТАР ХОТ: Багавтар үүлтэй. Хур тунадас орохгүй. Салхи баруун хойноос секундэд 6-11 метр. 10-12 хэм дулаан байна.

Өглөө 06 цагт Улаанбаатарт: 0 хэм орчим, харьцангуй чийг 66 хувь, агаарын даралт 871 гектопаскаль байлаа. Даралт өдөртөө тогтвортой байна.

2016 оны тавдугаар сарын 15-наас тавдугаар сарын 19-нийг хүртэлх
цаг агаарын урьдчилсан төлөв

17-нд баруун зүгийн нутгийн баруун хэсгээр, 18-нд баруун зүгийн нутгийн зарим газраар хур тунадас, нойтон цас орно. Салхи 17-нд Алтайн салбар уулс, Арц богдын өвөр хоолойгоор, 18-нд зарим газраар секундэд 18-20 метр хүрч шороон шуурга шуурна. Дулаарч Хангай, Хөвсгөл, Хэнтэйн уулархаг нутаг, Тэрэлж голын хөндийгөөр шөнөдөө 3-8 хэм, өдөртөө 18-23 хэм, говийн бүс нутгийн өмнөд хэсгээр шөнөдөө 11-16 хэм, өдөртөө 27-32 хэм, бусад нутгаар шөнөдөө 6-11 хэм, өдөртөө 23-28 хэм дулаан байна.

Нийтэлсэн: Цаг Уур Орчны Шинжилгээний Газар

More 305 0

Category: Мэдээ мэдээлэл, Улаанбаатар хот редакци

1 2