Дэлхийн хоёрдугаар дайныг албан ёсоор 1939 оны есдүгээр сарын 1-нд нацист Герман Польшид халдсанаар эхэлсэн гэж үздэг. Гэхдээ үүнээс хэдхэн хоногийн өмнө манай улсын зүүн хязгаарын хилийг зөрчин орж ирсэн милитарист Японы Квантуны армитай Зөвлөлт-Монголын хамтарсан зэвсэгт хүчин тулалдан 75 жилийн тэртээ, 1939 оны наймдугаар сарын 24-ний өдөр түүхэн ялалт байгуулсан билээ. Японы талаас дайн зарлалгүй манай улсын нутаг дэвсгэрт мөн оны хавраас эхлэн удаа дараа халдаж байв. Үүний дараа ЗХУ, БНМАУ-ын цэргийг хожим дэлхийн хоёрдугаар дайны суут цэргийн жанжин болсон Г.Жуков удирдан сөргөлдөгч талаас дөрөв хоногоор урьтан наймдугаар сарын 20-нд фронтын зарим хэсэгт давуу хүч байрлуулан гэнэтийн давшилтад оржээ.

 

Тулалдаан эхлэхэд Япон улс 75 мянган цэрэг, 700 онгоц, 500 их буу, 182 танктай, харин Зөвлөлт-Монголын зэвсэгт хүчин 57 мянган цэрэг, 515 онгоц, 540 онгоц, 495 танк төвлөрүүлээд байжээ. 1939 оны наймдугаар сарын 31-ний үүрээр Японы тал 25 мянга шахам цэрэг эрсээ алдан зургадугаар арми нь бүрэн устсанаар манай улсын нутаг дэвсгэрээс бүрэн шахагдан гарсан юм. Хэдийгээр газрын тулалдаан бүрэн зогссон ч агаарын тулалдаан дахин хоёр долоо хоног үргэлжилсэн юм. Гэсэн ч Халхын голын тэнгэрт ч японууд амжилт олоогүй бөгөөд мөн оны есдүгээр сарын 15-нд арга буюу ЗХУ-тай энхийн хэлэлцээ хийн ялагдлаа хүлээн зөвшөөрчээ.

 

Халхын голын тулалдаанд бут ниргүүлсэн Япон улс дэлхийн хоёрдугаар дайны үеэр өөрийн холбоотон нацист Германыг дэмжин ЗХУ-ын эсрэг хоёр дахь фронтоо нээгээгүй нь хүн төрөлхтөний энэ их дайны хор уршгийг хэд дахин багасган манай хойд их хөршид ашигтайгаар эргэсэн гэж түүхчид үздэг билээ.

 

 

Б.БАРС

Эх сурвалж: "Зууны мэдээ" сонин

---