
Зарим нь араб перс үг гэж хэлж байхад зарим нь "захаар" буюу хааны ордныг хамгаалж, захаар нь амьдарч байснаас энэ нэр үүссэн л гэнэ. Энэ тухай саяхан нэг хурал Шилийн голд хийлээ. Харин миний гаргалгаа бол арай өөр. Цахар бол "жахар" буюу "төмөр хүрээ", "хааныг төмөр хүрээ мэт сахин хамгаалагчид" гэсэн үгнээс гаралтай гэж бодож байна. Халх бол хэзээнээсээ "харанхуй хязгаар" байжээ. Кидан улсын газар нутаг хэдийгээр Алтай нуруу хүрч байсан ч үнэн хэрэгтээ Халхууд байнга итгэл эвдэгч найдваргуй улс байсан бололтой. Энэ тухай ч түүх шастиртаа гашуунаар тэмдэглэж үлдээжээ. Энэ байдал Киданаас Их монгол улсад, ЮанаасХойт Юан улсад ч уламжлагдсан. Говийн ар дахь тэсгим хүйтэн, эрс тэс уур амьсгал
бүхий энэ газар нутгийнхан бол хэзээнээсээ л тэрслүү улс байсан гэж. Халх хаалт гэхээсээ илүү "Элээ Халхай" гэмээр улс байжээ.
1615 онд Түмэдийн Алтан хааны урилгаар шашин дэлгэрүүлж явсан Ширээт гүүш цорж "Ямандагийн үүсгэлийн зэргэмжийн тайлбар" хэмээх номынхоо төгсгөлд "Өвөр монгол" хэмээх нэрийг анх удаа хэрэглэжээ. Энэ нь хэнийг нэрлэсэн бэ гэж үү? Тэр үед гарма гаржүдва, сажа ёсыг барьж байсан цахаруудыг бус, уламжлалт бөө мөргөлтэй байсан Халхуудыг бус, зөвхөн бурхны шашны шар малгайтны урсгалыг буюу Гэлүгва ёсыг дагаад байсан Түмэд, Ордос болон тэднийг халуунаар дэмжиж байсан Харчин, Хорчин, Жаруд, Монголжин нарыгнэрлэж байжээ. Тэд бол өөрийн монгол, өөрийн номыг дагасан монгол, өвөрчлөн үзэх монголчууд, өөриймсөн үзэх монголчууд гэсэн утгаар анх хэрэглэсэн гэсэн үг. Цаг үеийн болоод улс төрийн шалтгаанаар нийтдээ шарын ёсыг дагах болсон ч энэхүү нэр томъёо улс төрийн томоохон хөшиг болон тогтсон юм.
Бидэнд түүхийг шүүх эрх байхгүй. Ердөө ийм л явдал болоод өнгөрсөн. За ингээд л их говийн элсний ар өвөр ч юм шиг. Эсвэл мөнхийн хөршийнхөө ар, өврийн хаалга ч юм шиг, ер нь хувааж хагалж болох бүх юмны үүсвэр болсон байдаг юм. Үнэндээ энэ нэр томъёо бол XX зууны дунд үеэс л хил хайч, шинээр бий болсон улс гүрнүүдийн статусаас -эхлэн томоохон ялгарал бий болсон болохоос түүнээс урьд бол зөвхөн газарзүйн нэршил төдий бага ялгаа заагтай явж ирсэн байдаг юм шүү. За тэгээд төвдүүд хүртэл биднийг дотор нь "чи согву буюу гадаад монгол", "нан согву буюу дотоод монгол" хэмээн нэрлэх болсон нь ч ердөө л яг одоогоос 100 жилийн өмнөхнөөс үүссэн гэж хэлдэг юм билээ. Энэ бол бие халаалт. Өвөр-монголоор аялж, энэ тухай харилцан ярилцахын өмнөх бие халаалт гэж ойлгоё. Дараа олон сэдвээр дахин дахин уулзах болно. Түр баяртай.
Илэн далангүй сонин

URL: http://www.choibalsan.mn/index.php?newsid=693
Танд манай сайт таалагдаж байвал Like дарна уу. Танд баярлалаа
Танд мэдээ таалагдаж байвал Like дарна уу.
Сэтгэгдэл бичих